Zelf mooie (dubbelzijdige) printjes maken op foto gevoelige printplaat.
Pa0nhc 20150105. Deze beschrijving is ontstaan aan de hand een idee in Electron en mijn persoonlijke ervaringen.
LET OP: de gebruikte chemicaliën en UVlicht kunnen schadelijk zijn bij onzorgvuldig gebruik.
Pas deze beschrijving toe op eigen verantwoording en voorkom ongevallen.

    Goed resultaat staat of valt met 
1.    goede kwaliteit VERSE printplaat (Bungard van "Conrad.nl"). Controleer de productiedatum. Oude troep leidt tot ergernis, onzekerheid over de oorzaak van het falen, enorm tijdverlies en hoge kosten.
2.    een zeer zwarte, scherpe masker afdruk.

Voor de beste resultaten is een masker in 1200DPI resolutie en maximaal contrast en zwarting een must.

NB: Ivm. vlekken en verwerking van een uitgewerkt bad gebruik ik geen ferriechloride als etsmiddel. 

    Masker afdrukken.
Zorg voor een masker tekening in 1bit zwart/wit, ongecomprimeerd, resolutie bij voorkeur in 1200DPI en PNG.

Druk mbv. een inkjet printer het masker af op een inkjet transparant (niet op papier).
Zorg voor een maximale zwarting. Kleuren patronen helpen mee om diep zwart te bereiken.

Een test met mijn Xerox kleuren laser voldeed niet.

Een eerder gebruikte Canon foto inkjet printer voldeed wel. Ook met hervul inkt. Ik stelde mijn huidige Epson XP-610 printer (hervul inkt) als volgt in op
    de hoogste resolutie,
    de hoogste foto kwaliteit,
    de beste papier kwaliteit,
    kleurendruk,
    max. verzadiging, en 
    max. contrast.

Laat de transparanten goed drogen. Bv. minstens een uur aan een warme (niet te hete) radiator opgehangen. Aan de lucht drogen kost zeker 12 uur. 

Het zwart moet volledig glad (niet stroef) aanvoelen. 

    Montage van het masker.
Houd bij het afzagen van een stukje printplaat rekening met het gegeven, dat u het plaatje met tape aan het masker moet fixeren, om verschuiven tov. het masker te voorkomen. Na het etsen, voor het boren, moet dan alle overtollige materiaal rond het printje, door zagen en vijlen verwijderd worden. Een dubbelzijdig printplaatje kan misschien het handigst in de lengte richting tussen een kokervormige masker paar geschoven worden. Is roondom heel weinig ruimte over, dan de masker helften maar aan één lange zijde aan elkaar plakken, en open klappen om het printje ertussen te voegen. En fixeer het printje aan twee hoekpunten.

Eerst beide masker helften zorgvuldig passend op elkaar uitlijnen. Gebruik hiervoor de 15mil “pilot holes” en de 5mil “Board outline” van de maskers en een vergrootglas, en houd het geheel tegen het licht.

Hierna de masker helften tijdelijk tov. elkaar fixeren, door ze aan de doorzichtige randen van de korte zijdes van de print tijdelijk aan elkaar te plakken. Vouw één tape einde dubbel om het later makkelijk te kunnen verwijderen. Controleer de uitlijning.

Snijd aan de lange zijdes, mbv. een (goedkope) rolsnijmachine, de folie parallel aan de afbeelding af. Laat aan beide lange zijdes een even grote blanke ruimte langs de afdruk staan (1-2cm). Bij het plaatsen van het printje voorkomt dit het verschuiven van de masker helften door ongelijk bollen van de randen van de ongelijk afgesneden lange zijdes.

Plak aan een lange zijde, half overlappend, tape. Zorg dat de tape niet rekt of rimpelt.

Vouw de tape naar de andere maskerzijde strak en rimpelloos om. Begin in het midden van de lange zijde, en werk symmetrisch links/rechts naar beide uiteinden. 

Controleer de uitlijning.

Doe ook zo met de andere lange zijde.

Verwijder de tijdelijke fixeer tape van de korte zijdes.

Trim nu de korte zijdes van het masker.
Zorg dat er aan de randen van het masker voldoende blanke ruimte overblijft om de printplaat daaraan met korte stukjes tape te fixeren.

Schuif het printplaatje tussen het masker, en plak het printje aan de transparante randen van het masker vast.

    Belichten.
Ook de belichting van het print materiaal is kritisch. Een simpele gezichtsbruiner is geschikt als belichter. Ik gebruik een 2mm dunne float glasplaat op een houten afstand frame. Monteer  de glasplaat op minstens 10cm afstand boven de lampen. Dat maakt een egaler belichting mogelijk.

Leg een dikke rode handdoek over het geheel heen om het schadelijke UV licht te dempen.

Warm de UV lampen minstens 2min. voor. Ze geven dan meer licht.
Leg het masker met printplaat op de glasplaat.
Leg er een telefoonboek op, en druk dat met een kleine draaiende beweging aan om goed contact te maken.

Houdt een klok met secondewijzer bij de hand. Wachten duurt altijd lang. Maar het is tijd voor je het weet.
Belicht de eerste zijde. Daarna de tweede zijde. 

De belichting is na het ontwikkelen te beoordelen (zie ontwikkeln).

De belichtingstijd moet zo kort mogelijk gekozen worden doch zo, dat toch alle doorzichtige delen van het maker net goed ontwikkeld en geëtst kunnen worden. Te lang belichten veroorzaakt een raster effect. De printer pixels worden dan op het koper zichtbaar. Juist daarom is maximale zwarting van de afdruk belangrijk.

    Ontwikkelen.
U gaat met agressieve stoffen werken. Trek oude kleding aan. Werk met goedkope plastic wegwerp handschoenen (Action). Controleer of ze aan de vingertoppen goed waterdicht zijn. Maak vingernagels kort, en glad. Neem gemorste druppels ontwikkelaar of etsmiddel onmiddellijk met keuken papier op en werp dit weg. 

Vloeibare keuken ontstopper (HG) is goedkoop in het gebruik. Een ruimer ontwikkel bakje met meer ontwikkelaar werkt aanzienlijk makkelijker (verhouding water / HG = 40 / 3). 

Giet water 25C in een schaaltje van minstens 20x15x4 cm3. Te koud bad werkt niet, te warm werkt te snel.

Meng er vloeibare HG gootsteen ontstopper in. ! Agressief ! Gebruik evt. een borrelglaasje als maatglas. Meet eerst met water hoeveel 30mL en 40mL in dat glaasje is.

Meng goed.

Spoel het gebruikte maatglaasje daarna GOED schoon met water.

    Belangrijk :
Voorkom dat na het latere etsen onverwacht vervelende krassen in de koperlaag opduiken, omdat tijdens het ontwikkelen het foto oppervlak iets (het schaaltje) aanraakte. 

Het printje daarom alleen ontwikkelen door met de hand het printje in het schaaltje heen en weer te bewegen zonder dat het foto oppervlak iets anders dan de ontwikkel vloeistof aanraakt.

Dus NIET met een watje over het print oppervlak wrijven, of met het bakje schommelen. Dat veroorzaakt krassen, ongelijk ontwikkelde delen of morsen met chemicaliën.

Houd het printje aan de randen tussen twee vingers en de duim vast. Raak het foto oppervlak niet aan. Dompel het snel helemaal onder, en beweeg het gedurende 90-120s flink heen en weer. 

De onbelichte delen kleuren al na 10s. en beginnen dan op te lossen. De in de ontwikkelaar vrijkomende kleur moet door flink heen en weer bewegen zo snel mogelijk weggespoeld worden, zodat verse ontwikkelaar deze delen steeds kan bereiken. 
Na halve onwikkeltijd (45-60sec.) het printje omdraaien zodat de andere zijde boven komt, en verder bewegen. Voorkom krassen.

Goed belicht en ontwikkeld, is het foto masker nu duidelijk in grijs zichtbaar, terwijl weg ontwikkelde (belichte) delen schoon blank koper zijn. 

Een fletse afbeelding duidt op te lang belichten. Geen goed blank koper duidt op te kort belichten. Dit laatste is soms pas na het etsen merkbaar aan kortsluitingen tussen sommige banen.

Na het ontwikkelen beide zijdes van het printje met een waterstraal afspoelen. Vergeet de randen niet. 
Dep waterresten van het printje met een papieren zakdoekje. Niet wrijven !

De nu verbruikte ontwikkelaar mag gewoon in de WC of wasbak met veel water weggespoeld worden. Spoel het ontwikkelbakje en de wasbak goed na. 

    Etsen.
Boor in een overtollige rand van het printje een klein gaatje, en doe er een stukje geïsoleerd stug montage draad doorheen. Hieraan opgehangen is het printje goed in de etsbak te bewegen. 

Controleer vooraf de vingertoppen van de plastic wegwerp handschoenen op waterdichtheid. Trek weer wegwerp handschoenen aan. Zet een bril op. Waarschuwing: de etsvloeistof en de dampen zijn zeer agressief. Deze etsvloeistof tast zelfs RVS snel aan en laat daar niet te verwijderen grijze ets vlekken achter. Het irriteert uw gezicht en moeder de vrouw. Restjes onder vingernagels veroorzaken na enige langdurige tijd pijn. 

Gebruik als ets tank bv. een smalle, hoge, plastic (ABS) voorraadbus met een goed sluitend deksel. Een 10x16cm Eurokaart moet er liefst geheel in ondergedompeld kunnen worden, en nog enkele cm ruimte hebben om in te bewegen. Een grotere tank (1,5 of 2L) kan handig zijn. De gebruikte etsvloeistof kan goed bewaard worden en meerdere malen hergebruikt onder toevoeging van wat waterstof peroxide. 

Etsvloeistof : (zoutzuur / waterstofperoxide30% = 25 / 1 )

Verwarm de etsvloeistof tot ca. 35C (door de gevulde etsbak bv. vooraf een uurtje op een hete radiator te plaatsen).

Vul dan een wasbak met vlakke bodem voor een deel (niet te diep) met heet water. Plaats de etstank er stabiel in.

Meng voor het eerste gebruik 1 deel waterstof peroxide 30% (ja, DERTIG procent) bij 25 delen zoutzuur. Roer mbv. een plastic lepeltje. Spoel het lepeltje af. 

NB: De waterstof peroxide 30% is het makkelijkste via Internet. bv. bij “drogisterij.nl”, te bestellen .

Laat het printje aan een lang, stug draadje in de etsvloeistof zakken, en beweeg het printje regelmatig (2x/min) stevig, door het printje heen en weer en op en neer te slingeren. De zich op het printje ontwikkelende gasbelletjes moeten loskomen en opstijgen. Als er zich geen fijne gasbelletjes meer op het printje ontwikkelen, dan printje er kort uit, 20mL waterstof peroxide toevoegen en mengen, printje erin.

Afhankelijk van de vloeistof temperatuur, het bewegen van het printje, en de versheid van het etsmiddel is een etstijd van 10 tot 20min. te verwachten. Na 25 min. nog niet schoon? Dan afspoelen en een nieuw etsbad aanmaken.

Als het printje gereed lijkt, het printje en uw vingers in het omringende warme wasbak water afspoelen, droogdeppen en mbv. een loupe controleren of ook in het midden van het printje alle isolatie volledig vrij van koper is. De randen van het printje zijn eerder schoon dan het midden.

Daarna onder een harde straal koud water elke zijde ca. 30s. goed naspoelen.

Sluit de etstank goed, en berg die op waar die niet om kan vallen. Het etsmiddel is meerdere malen bruikbaar, maar wordt steeds groener van kleur.

Een volgende maal, na opwarmen en direct voor het etsen, eerst 20-40mL waterstof peroxide 30% toevoegen en mengen.

Verbruikt etsmiddel kan via de WC met veel water weggespoeld worden. Pas op spatten.

    Lakken.
Gebruik van soldeerlak maakt solderen veel professioneler, sneller, makkelijker en netter.

Zaag en vijl het printje op maat.
Boor alle gaten. Zie de XRAY afbeelding en onderdelen lijst voor maten.

Verwijder dan pas de fotolak grondig mbv. aceton op papieren zakdoekjes.
Breng op één zijde enkele druppels soldeerlak aan, en verdeel dit met een vinger. 
Laat het 5min. drogen en behandel de andere zijde. 

Laat het printje daarna goed verder drogen, totdat de lak niet meer plakt en totaal droog aanvoelt. Bij voorbeeld minsten een uur op een hete radiator, 

Veel plezier met onderdelen monteren, en geniet van uw mooie werk.

------------------